Gençlerin Sosyal Medya Kullanımıyla Beraber Artan Riskler

Sosyal medya bağımlılığı, bireylerin sosyal medya platformlarını aşırı ve kontrolsüz bir şekilde kullanması sonucu oluşan, günlük yaşamı olumsuz etkileyen bir durumdur. Bu bağımlılık, kişilerin sosyal ilişkilerini, iş ve eğitim hayatlarını aksatmasına, hatta psikolojik ve fiziksel sorunlar yaşamasına neden olabilir. Beğeni, yorum ve paylaşım gibi etkileşimlerin beyinde dopamin salgılayarak ödül mekanizmasını harekete geçirmesi, bağımlılığın temel nedenlerinden biridir. Aynı zamanda, çevrimiçi kalma zorunluluğu hissi, gerçek yaşamdan kopma ve yalnızlık duygularını da tetikleyebilir.

Psikolog Enes Dinçer’e göre: Sosyal medya bağımlılığı, kişinin gün içerisindeki zamanının büyük bir kısmında sosyal medya platformlarında vakit geçirme isteği ve bu isteği kontrol etmekte güçlük çekmesi durumudur. Kişi sosyal medya platformlarında vakit geçirirken (Instagram, Facebook, Tiktok vb.) keyif alır ve tatmin duygusu gelişir. Bu nedenle de birçok kişi gün içerisinde her fırsatta telefonlarıyla bu mecralarda vakit geçirmeyi tercih eder. Sosyal medya bağımlılığı, kişinin günlük hayatındaki işlevselliğini, iş ve sorumluluklarını ve diğer kişiler ile olan ilişkilerini olumsuz etkileyebilmektedir.

Dinçer’in Sosyal medya bağımlılığına dair bağımlılık teşhisi konulabilmesi için öne sürdüğü belirtiler şu şekilde sıralanabilir: 

Sürekli Takip Etme İsteği: Kişiler sürekli olarak sosyal medyadaki gelişmeleri, gelecek beğenileri, olumlu yorumları takip etmek ister. Telefondan ve sosyal medya platformundan uzak kalması kişinin kendisini kötü hissetmesine neden olur.

Uzun Süre Boyunca Ekran Başında Vakit Geçirme: Sosyal medya bağımlılığı yaşayan bir kişi telefon ekranında uzun saatlerce vakit geçirme eğiliminde olur. Bu durumda kişi zamanı doğru yönetemez ve diğer işlerine gerektiği kadar vakit ayıramayabilir.

Gerçek Dünyadan Uzaklaşma: Sosyal medya bağımlılığı yaşayan bir kişi gerçek dünya ile olan bağını zedeler. Telefonda sosyal medya ile ilgilenirken dışarıda olup biten olayların farkına hemen varamayabilir. Bu ikili ilişkilerini de zedeler.

Duygusal Dengesizlik: Sosyal medya bağımlılığı yaşayan bir kişi sosyal medya üzerinden gördüğü olumsuz bir yorumdan çok fazla etkilenebilir. Bu durum kişinin daha çok üzülmesine, kırılmasına, sinirlenmesine veya hırslanmasına sebep olabilir. Kişi duygusal dalgalanmalar yaşar.

Onaylanma İsteği: Sosyal medya bağımlılığı yaşayan bir kişi paylaştıklarının beğenilmesini ve bunlarla ilgili olumlu geri dönüşler almak ister. Bunları alamadığı takdirde büyük bir üzüntü içine girer.

Uyku Problemleri: Sosyal medya bağımlılığı yaşayan bir kişi sosyal medya üzerindeki gelişmeleri kaçırmamak için geç saatlere kadar telefonla sosyal medyada vakit geçirebilirler. Böyle bir durumda kişi geç saatlere kadar uyanık kalabilir. Ve sonucunda uykusuzluk yaşayabilir. 

Sosyal medya bağımlılığı için bilişsel davranışçı terapi sıklıkla uygulanan etkili bir terapi yöntemidir. Bilişsel davranışçı terapi kişinin duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını anlamalarına ve bunları yönetebilmelerine yardımcı olur. (BK Psikoloji, 2023)

Bilişsel davranışçı terapi sosyal medya bağımlılığı ile ilgili düşünce kalıplarını tanımak ve fark etmek üzerine kullanılır. Bu terapi, kişinin bu yöndeki duygularını ve davranışlarını ele alır.

Sosyal medya bağımlılığını etkileyen ve arttıran faktörleri tanımlamak çok önemlidir. Bilişsel davranışçı terapi kişinin hangi durumlar altında veya hangi duygusal durumlara maruz kaldığında bağımlılık davranışına yöneliyor bunu belirlemeye yardımcı olur.

Bilişsel davranışçı terapi, bağımlılık davranışını değiştirmeye odaklanır. Kişinin sosyal medya bağımlılığının önüne geçebileceği veya azaltabileceği stratejiler geliştirmesine veya yönetebilmesi için beceriler geliştirmesine olanak tanır.

BK Psikolojinin yayınladığı bir makaleden alınan bilgiye göre; Sosyal medya bağımlılığını önlemek için uygulanabilecek başlıca yöntemler şunlardır:

Sosyal medya kullanım sürelerini sınırlamak: Günlük sosyal medya kullanımına belirli bir süre koymak, bu platformlarda geçirilen zamanı kontrol altında tutmaya yardımcı olabilir. Uygulamalar, sosyal medya sürelerini izlemeye ve sınırlamaya yönelik özellikler sunmaktadır. Bu özelliklerin aktif bir şekilde kullanılması, bağımlılık riskini azaltır.

Sosyal medya detoksları uygulamak: Belirli periyotlarda sosyal medya hesaplarına ara vermek, bu platformlara olan bağımlılığı zayıflatabilir. Sosyal medya detoksları, kişinin gerçek dünya ile olan bağlarını güçlendirmesine ve dijital dünyadan bir süreliğine uzaklaşmasına olanak tanır.

Bildirimleri kapatmak: Sosyal medya platformlarından gelen anlık bildirimler, kullanıcıların bu uygulamaları daha sık kontrol etmesine neden olabilir. Bildirimlerin kapatılması, sosyal medya ile olan etkileşimi azaltarak kişilerin dikkatini daha önemli aktivitelere yönlendirebilir.

Alternatif hobiler geliştirmek: Sosyal medya yerine zaman geçirilebilecek alternatif aktiviteler bulmak, bağımlılığın önlenmesinde etkili olabilir. Kitap okumak, spor yapmak veya yaratıcı hobilere yönelmek, bireylerin dijital dünyadan uzaklaşmasına yardımcı olur.

Destek almak: Sosyal medya bağımlılığı ile başa çıkamayan bireylerin, bu konuda profesyonel destek alması gerekebilir.